مکمل‌های غذایی

بیهوشی و مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی

اگر قرار است شما جراحی یا هر اقدام پزشکی نیازمند بیهوشی دیگری داشته باشید، اطباء شما از شما در مورد لیست داروهایی که دریافت می‌کنید، خواهند پرسید. آنها در مورد داروهای کاهنده کلسترول، داروهای ضد سردرد، داروهایی که برای مشکلات گوارشی مصرف می‌کنید و یا هر داروی دیگری به ویژه آنهایی که طی هفته‌های اخیر استفاده کرده‌اید، از شما سوال خواهند کرد.

آنچه در این مورد اهمیت بسیاری دارد و کمتر مورد توجه بیماران واقع می‌شود، اظهار مصرف داروهایی است که توسط پزشک نسخه نشده‌اند یا داروها و مکمل‌هایی است که بیمار آنها را چندان مهم نمی‌پندارد. گاه بسیاری از این داروها حتی از داروخانه‌ها هم تهیه نمی‌شوند و بیمار آنها را از جاهایی چون عطاری‌ها تهیه می‌کند.

• برخی افراد از داروهای گیاهی چون شجرالمعبد (ginkgo) برای بهتر شدن حافظه، اکیناسه (echinacea) برای تقویت سیستم ایمنی و از مولتی ویتامین‌ها برای سلامت عمومی استفاده می‌کنند. بر اساس یک آمار 32-22% از بیمارانی که جراحی می‌شوند، از داروهای گیاهی استفاده می‌کنند. این در حالیست که نزدیک به 50% از مصرف کنندگان داروهای گیاهی، بطور همزمان از چند گیاه استفاده می‌کنند و نزدیک به 25% از مصرف کنندگان داروهای گیاهی بطور همزمان داروهای نسخه شده نیز دریافت می‌کنند. این داروها هرچند در بیشتر موارد بدون نسخه پزشک خریداری می‌شوند و استفاده از آنها به منظور درمان بیماری خاصی نیست اما می‌توانند با داروهای هوشبر مورد استفاده طی جراحی و یا هر اقدام طبی مداخله‌ای دیگری تداخل کنند. از این روی ممکن است مصرف این داروها از نظر بیمار چندان اهمیتی نداشته باشد و به هنگام دادن شرح حال به پزشک، آنها را به شمار نیاورد یا فراموش کند اما قطعا در پاسخ به پرسش متخصص بیهوشی در این مورد لازم است نوع و مقدار مصرف هر یک از آنها را بیان کند تا برای انتخاب روش بیهوشی و داروهای مورد استفاده بهترین تصمیم گرفته شود.

اهمیت مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی چیست؟

برخلاف داروهای نسخه‌ای و حتی داروهایی که بدون نسخه عرضه می‌شوند (OTC: over-the-counter)، نظارت دقیقی در مورد مکمل‌ها توسط نهادهای قانونی چون وزارت بهداشت و درمان انجام نمی‌شود. بنابراین شرکت‌های سازنده این اقلام حتی در ایالات متحده که نظارت بر داروها با سازمان غذا و دارو (FDA: Food and Drug Administration) است، اجباری به اثبات بی خطر بودن یا حتی کارآمدی محصولات خود ندارند. در چنین شرایطی بعید هم نیست که محتوای درونی محصولات در هر یک از آنها متفاوت با دیگری و چه بسا در برخی موارد سطح فرآورده فراتر از اندازه‌های بی‌خطر باشد و فرد مصرف کننده را در معرض خطرات جدی قرار دهد.

حتی اگر فردی این گروه از داروها را بدون آن‌که مشکلی داشته باشد، مصرف کند بعضی از آنها وی را در معرض برخی خطرات برای جراحی قرار خواهد داد؛ چرا که تعدادی از این داروها می‌توانند اثرات هوشبرها را افزایش دهند، بر خطر خونریزی بیافزایند، فشار خون را بالا ببرند، با سایر داروها تداخل اثر داشته باشند و یا مشکلات قلبی پدید آورند.

ملاقات با پزشک متخصص بیهوشی؛ راه حل این مشکل!

یکی دیگر از دلایل بسیاری که لزوم ملاقات بیمار با متخصص بیهوشی خود را پیش از عمل مطرح می‌کند، بیان استفاده از این داروها و اقداماتی است که برای مهیا شدن بیمار به منظور کاهش مخاطرات جراحی و بیهوشی ناشی از مصرف آنها اجتناب ناپذیر می‌نماید. متخصص آنستزی، پزشکی است که در حیطه بیهوشی، مراقبت‌های ویژه و درد آموزش‌های تخصصی را پس از طی دوران تحصیل در دوره پزشکی عمومی گذرانده و می‌تواند بهترین فرد برای مشورت بیمار در زمینه داروهای مصرفی او در دوره زمانی پیرامون عمل باشد. متخصص بیهوشی در همکاری با سایر متخصصین پزشکی گروه درمانگر بیمار، به طرح ریزی روش بیهوشی و کنترل درد بیمار طی و پس از جراحی می‌پردازد و آن را اجرا می‌کند. مدت تحصیل طولانی در این رشته بالینی و تخصصی پزشکی به وی کمک می‌کند تا بی‌خطرترین و با کیفیت ترین مراقبت قبل، حین و بعد از جراحی را برای بیمار فراهم آورد.

در ملاقات پیش از جراحی، پزشک متخصص بیهوش (آنستزیولوژیست) به پرسش‌های شما در مورد جراحی و بیهوشی پاسخ خواهد گفت و از شما پرسش‌های تفصیلی در مورد وضعیت سلامت و داروهای مورد استفاده خواهد پرسید که به او در ارائه بهترین مراقبت‌های آنستزی کمک کند. از این روی توصیه می‌شود که شما هم جزئیات همه داروهای مصرفی خود را با او در میان بگذارید که این داروها شامل داروهای گیاهی و مکمل‌های غذایی چون ویتامین‌ها نیز می‌شوند. با این وجود بسیاری از افراد آنگونه که باید رفتار نمی‌کنند و آنطور که مطالعات نشان می‌دهند نیمی از افرادی که مکمل‌های گیاهی مصرف می‌کنند در این مورد پیش از جراحی به پزشک خود اطلاعاتی نمی‌دهند.

شاید یک ایده خوب به همراه داشتن همه داروها و مکمل‌ها در روز ملاقات با پزشک متخصص بیهوشی باشد. این روش به متخصص بیهوشی شما کمک خواهد کرد اطلاعات بیشتری در مورد نوع و مقدار مصرف هر یک از داروهای شما به دست آورد. در برخی موارد پزشک متخصص بیهوشی شما ممکن است پیشنهاد توقف مصرف برخی مکمل ها را حداقل برای دو هفته پیش از جراحی بدهد که این توصیه قطعا در راستای کاهش مخاطرات جراحی انجام می‌شود و لازم الاجرا ست.

خطرات بالقوه داروهای گیاهی و مکمل‌های شایع

سرخارگل (Echinacea)؛ این گیاه که از خانواده گل آفتاب گردان است و به تازگی در کاهش بروز و مدت سرماخوردگی موثر شناخته شده در مصرف طولانی می‌تواند مدت موجب ترمیم ضعیف زخم و عفونت‌های فرصت طلب در دوره پس از عمل گردد. علاوه بر این مصرف این دارو در بیماران کبدی یا کسانی عمل جراحی در آنها کبد و گردش خون آن را متاثر می‌سازد می‌تواند تبعات جبران ناپذیری در پی داشته باشد.

افدرا، ارمک یا ریش بز (Ma-Huang)؛ این گیاه یک گیاه کاهنده اشتها است که می‌تواند با برخی داروهای فشار خون تداخل اثر داشته باشد. نتیجه این تداخل می تواند افزایش‌های خطرناک در فشار خون یا ضربان قلب باشد.

سیر (Garlic)؛ برخی افراد از این گیاه به منظور کاهش کلسترول یا فشار خون خود استفاده می‌کنند اما مصرف آن می‌تواند خونریزی را افزایش دهد.

درخت چهل سکه یا شجرالمعبد (Ginkgo)؛ گیاه حاصل از این درخت به منظور بهبود حافظه مورد استفاده قرار می‌گیرد اما مصرف آن می‌تواند خطر خونریزی را افزایش دهد.

جنسه یا جنسان (Ginseng)؛ این گیاه به منظور بهتر شدن تمرکز مورد استفاه قرار می‌گیرد اما مصرف آن می‌تواند بر ضربان قلب و خطر خونریزی بیافزاید.

کاوا (Kava)؛ این گیاه که نوعی فلفل است به منظور کاهش اضطراب استفاده می‌شود و می‌تواند اثرات داروهای هوشبر را افزایش دهد.

مخمر سنت جان (St. John’s Wort)؛ این داروی گیاهی هم به منظور کاهش اضطراب و کمک به رفع مشکلات خواب مصرف می‌شود اما می‌تواند اثرات هوشبرها را طولانی‌تر کند.

سنبل الطیب (Valerian)؛ دارویی است که به خواب بهتر کمک می‌کند اما می‌تواند اثر برخی هوشبرها را طولانی‌تر سازد.

نخل بادبزنی (Saw palmetto)؛ این گیاه عمدتا برای درمان علائم همراه بزرگی خوش خیم پروستات استفاده می‌شود اما چندان موثر نیست. با این وجود مصرف آن در نزدیکی زمان جراحی می‌تواند بر خطر خونریزی طی عمل بیافزاید.

ویتامین E؛ برخی از افراد این ویتامین را به منظور کند کردن فرآیند پیری مصرف می‌کنند اما استفاده از آن می‌تواند خونریزی را بیشتر کند و موجب پیدایش مشکلاتی در فشار خون فرد گردد.

نقش انجمن آنستزیولوژی و مراقبت‌های ویژه ایران

همه روزه در بیمارستان‌ها، مراکز پزشکی، مراکز جراحی سرپایی و مطب‌های پزشکان در سرتاسر ایران زمین متخصصین بیهوشی و مراقبت‌های ویژه عضو انجمن آنستزیولوژی و مراقبت‌های ویژه ایران به ارائه باکیفیت‌ترین و کم خطرترین مراقبت‌های بیهوشی می‌پردازند تا بیماران بتوانند جراحی‌های خود را پشت سر بگذارند یا از درد و رنج رهایی یابند.